Omschrijving

Product Opvang & Beschermd wonen vormt het zorgvangnet voor mensen die door meervoudige en zeer complexe problemen niet in staat zijn de regie over hun eigen leven te voeren of die maatschappelijk uitgevallen zijn. Wij bieden hen ondersteuning om de problemen op te lossen en opvang als zij dakloos geraakt zijn of vanwege huiselijk geweld de thuissituatie verlaten hebben. Mensen die vanwege een ernstige psychiatrische aandoening niet in staat zijn (begeleid) zelfstandig te wonen, bieden we een beschermde woonomgeving. Veel van deze taken zijn nu nog centrumgemeentetaken; Nijmegen voert deze uit voor alle gemeenten in de regio Rijk van Nijmegen & Rivierenland. Hieronder staat een korte omschrijving van onze taken en activiteiten in product maatschappelijke opvang en de plannen voor 2018.

Bemoeizorg & regie in multiprobleemsituaties
In Nijmegen werken de Regieteams Overlast en Multiprobleemhuishoudens stadsbreed aan de aanpak van personen en huishoudens die kampen met ernstige problemen op verschillende leefgebieden en bij wie de zelfregie te laag is om op eigen kracht uit de problemen te komen. Zij werken daarvoor samen met veel partijen in de stad, zoals de woningcorporaties, zorg/ en welzijnsorganisaties, de politie, het Veiligheidshuis, schuldhulpverlening etc. Zij maken gezamenlijk één plan van aanpak per huishouden en betrekken daarbij zoveel mogelijk het sociale netwerk van het gezin. Als het echt moet, organiseren de regieteams bemoeizorg met drang en dwang. De uitvoerende hulpverleningsinstanties zien de complexiteit  van de problemen bij individuen en gezinnen toenemen waardoor er in toenemende mate gebruik wordt gemaakt van de regieteams.

Met de gemeenten in de maatschappelijke opvangregio hebben we afspraken gemaakt over het realiseren van goede lokale zorgnetwerken voor mensen in een multiprobleemsituatie. Is de situatie te complex om lokaal op te lossen, dan is opschaling mogelijk naar het Meldpunt Bijzondere Zorg.

Voor ernstig zorgmijdende personen die geen adres meer hebben, werken ProPersona, het Meldpunt Bijzondere Zorg en IrisZorg samen in het Interventieteam voor bemoeizorg aan volwassenen om hen toch toe te leiden naar zorg, via het model CTI. Voor jongeren bestaat daarvoor het jeugdFACT, een samenwerkingsverband van IrisZorg, ProPersona, Pluryn en het Regionaal Jongerenloket. In 2018 blijven we doorontwikkelen in het verbinden van de bemoeizorg voor mensen met complexe problemen aan de zorgstructuren op wijkniveau, onder andere in het plan van aanpak psychisch kwetsbare personen.

Opvang van dak- en thuislozen
Voor mensen die dakloos zijn geraakt, hebben we een gevarieerd aanbod aan opvangvoorzieningen: dag- en nachtopvang, crisisopvang, 24-uursopvang en begeleid wonen. De opvangvoorzieningen zijn toegesneden op de verschillende doelgroepen die aangewezen zijn op opvang, zoals personen met en zonder ernstige verslaving, personen en gezinnen die door een acute crisis dakloos geraakt zijn en zwerfjongeren. Ook zijn er plaatsen beschikbaar voor ex-gedetineerden en daders van huiselijk geweld die een tijdelijk huisverbod hebben.

Naast het bieden van bed, bad en brood is opvang vooral begeleiding bij het oplossen van de problemen die tot dakloosheid geleid hebben en het opbouwen van een zo zelfstandig mogelijk bestaan buiten de opvangvoorziening. Flankerende voorzieningen zoals dagbesteding en budgetbeheer zijn daarvoor beschikbaar en als het nodig is, kunnen mensen uit de opvang doorstromen naar langdurige zorg, vaak beschermd wonen GGZ.

In 2018 gaan we door met het trajectmatig en resultaatgericht werken van opvang naar een zo zelfstandig mogelijk bestaan, inclusief de aansluiting naar de gebiedsgerichte ondersteuning in de wijken en dorpen. Ook willen we blijven vernieuwen in de opvang, o.m. door ontwikkeling van de tweede locatie voor skaeve huse en inbedding van Housing First in het reguliere aanbod.

Voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld
Mensen die in de problemen raken vanwege  huiselijk geweld bieden we ondersteuning en zo nodig bieden we opvang.  De ondersteuning is  gericht op het stoppen van het geweld,  terugkeer naar een veilige thuissituatie en langdurig herstel. Vanuit de centrumgemeentefunctie  bieden we opvang. Alle gemeenten zijn verantwoordelijk voor de andere aspecten van het voorkomen en de aanpak van huiselijk geweld, zoals preventie, ondersteuning van slachtoffers en daders in de thuissituatie en de uitvoering van de Wet tijdelijk huisverbod.

In 2016 is een regionale en lokale aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling opgesteld, dat we vanaf 2017 uitvoeren. Preventie, goede signalering, stoppen van geweld en duurzaam herstel staan hierin centraal. We creëren randvoorwaarden voor handhaving van een stabiele en kwalitatief sterke organisatie Veilig Thuis en we faciliteren passende begeleiding en opvang van slachtoffers. We zetten in op voldoende beschikbaarheid van expertise/deskundigheid bij  professionals en laagdrempelige bereikbaarheid van hulp voor burgers/slachtoffers en plegers betrokken bij geweld. Specifieke thema’s die o.a. aandacht krijgen: ouderenmishandeling  (financiële uitbuiting en overbelaste mantelzorg), vechtscheidingen en versterking kwaliteit van de acute en een duurzame aanpak.

Beschermd wonen GGZ
Vanaf 2015 is Nijmegen als centrumgemeente verantwoordelijk voor het bieden van een beschermde woonomgeving aan mensen met een ernstige psychiatrische aandoening die niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving en zelfstandig, of met ambulante begeleiding, te wonen.

In 2017 leggen we het meerjarig beleidsplan voor beschermd wonen & maatschappelijke opvang voor. Het advies van beschermd wonen naar een beschermd thuis, het onderzoek van het Trimbos Instituut en de visie Over de Brug zijn hiervoor belangrijke inspiratiebronnen. Ook in het beschermd wonen is een transformatie nodig, zodat ook mensen met ernstige psychische problemen zo veel mogelijk in de thuissituatie ondersteund worden en een zo normaal mogelijk leven leiden. Voor beschermd wonen betekent dat meer uitstroom uit beschermd wonen en vooral minder mensen die instromen in beschermd wonen. Mensen met GGZ-problematiek, hoe ernstig ook, wonen in principe thuis en krijgen daar de zorg en ondersteuning die ze nodig hebben. De beste manier om te voorkomen dat iemand met psychische problemen achteruit gaat, is immers dat hij een zo normaal mogelijk leven kan leiden.

Daarvoor is integrale ondersteuning aan huis nodig op alle leefgebieden: Behandelaar, huisarts, (woon)begeleider, inkomens-, werk- en woonconsulent werken goed samen om te zorgen dat een persoon met een psychische aandoening voldoende steun krijgt om een zo normaal mogelijk leven te leiden. Welzijnsactiviteiten en vrije tijdsvoorzieningen zijn toegankelijk voor deze mensen. Iedereen heeft een recht op een zinvolle daginvulling in de vorm van werk of dagbesteding. Dit is dan ook cruciaal voor herstel.  Zij voelen zich thuis in hun woonomgeving en de omgeving accepteert hen. Familie en mantelzorgers krijgen waar nodig coaching en ondersteuning. Het signalerend vermogen in de wijk en het dorp is zeer hoog, waardoor het snel aan het licht komt als het met iemand niet goed gaat en er extra ondersteuning nodig is. Voor mensen die desondanks toch ontregeld of ontspoord (dreigen te) raken, zijn er lokaal en regionaal kleinschalige beschermd wonen-voorzieningen waarin gewerkt wordt aan spoedige terugkeer naar huis.

Landelijk vormt zich intussen ook het gedachtegoed dat het mogelijk moet zijn voor de dak- en thuislozenproblematiek dezelfde beweging te maken. Ook opvang wordt dan nog meer dan nu een vangnet voor uiterste noodgevallen, dreigende dakloosheid wordt op lokaal niveau voorkomen en de preventie is in alle gemeenten zeer versterkt.

Als deze transformatie wordt doorgevoerd, zal de problematiek van ernstige psychiatrie en dakloosheid zich minder concentreren op de plekken waar al opvangvoorzieningen, GGZ- en tbs-behandelinstellingen en beschermde woonvormen zijn, maar zich in iedere gemeente manifesteren. Het rijk is daarom van plan om per 2020 de middelen voor beschermd wonen en mogelijk ook voor opvang, door te decentraliseren naar alle gemeenten. Hiervoor komt het Rijk met een nieuw objectief verdeelmodel voor Wmo, beschermd wonen en maatschappelijke opvang.  Regionale samenwerking is dan van groot belang, omdat de voorzieningen in de steden geconcentreerd zijn, een grotere schaal nodig is om het voorzieningenniveau op peil te houden en gemeenten zich moeten committeren aan een effectief lokaal preventie- en ondersteuningsbeleid. De gemeenten in de regio Nijmegen en Rivierenland hebben bij het Rijk aangegeven zoveel mogelijk in de huidige regionale indeling te willen blijven samenwerken. In het beleidsplan zal deze samenwerking nader uitgewerkt worden, waarbij het uitgangspunt is om solidair te zijn en tegelijkertijd zoveel mogelijk verantwoordelijkheden bij de gemeenten te laten.

Deze transformatie kan alleen slagen als de randvoorwaarden op orde zijn: er zijn genoeg en geschikte  woningen nodig, een gevarieerder en flexibeler aanbod van ondersteuning met en zonder verblijf voor de doelgroep zelf en voor hun naasten, mogelijkheden voor werk, dagbesteding, hulp bij financiën, ontmoeting e.d.,  voldoende en goed aansluitende behandeling aan huis en maatschappelijke acceptatie van mensen met ggz-problematiek in de samenleving. Dit alles is een hele grote verandering die veel tijd nodig heeft en heel veel inzet van gemeenten vraagt om deze te realiseren. Zowel in de ondersteuning die gemeenten aanbieden als in de samenwerking met andere partijen van wie een bijdrage nodig is om deze verandering te realiseren, zijn nog grote slagen te maken.  In het beleidsplan willen we in kaart brengen wat nodig is en wat onze prioriteiten zijn.  

In de contractering beschermd wonen GGZ voor 2018 maken we met de aanbieders afspraken over innovatie die in lijn is met de transformatie, over kwaliteit van zorg vanuit cliëntperspectief en cultuursensitief werken. Daarnaast willen we de manier van bekostiging tegen het licht houden: in plaats van generieke bekostigingsarrangementen willen we meer maatwerk kunnen leveren: scheiden van wonen en zorg, een recht op een zinvolle daginvulling en passende ondersteuning en begeleiding.

Daarnaast speelt er een discussie tussen gemeenten, het Rijk en de GGZ instellingen over het overgangsrecht van Wlz-geïndiceerden die in een (langdurige) behandelsetting verblijven. Aanvankelijk leek het erop dat 75% van de Wlz-geïndiceerden met een GGZ-profiel over zouden gaan naar de gemeenten wanneer hun overgangsrecht (tot 31-12-2017) zou aflopen. Inmiddels lijkt het erop dat de bewuste groep veel kleiner is, maar ook veel oneerlijker verdeeld over de centrumgemeenten. Wanneer Nijmegen (en andere gemeenten) niet tegemoet worden gekomen door het Rijk levert ons dit forse financiële risico’s op.

Nazorg ex-gedetineerden
Om het risico op recidive te beperken, bieden we ex-gedetineerden nazorg, door ondersteuning door de Schakelfunctionaris op het gebied van inkomen, wonen en werk, opvangplaatsen voor ex-gedetineerden zonder woning en casemanagement voor ex-gedetineerden.

Verslavingspreventie
In alle gemeenten in onze maatschappelijke opvangregio is een aanbod op maat van preventie-activiteiten beschikbaar, ter voorkoming van verslaving aan middelen zoals drugs of alcohol en gedragsverslavingen, zoals gamen of gokken. De preventiemedewerkers kunnen ook door de sociale (wijk)teams ingeschakeld worden voor consultatie & advies.

Noodopvang uitgeprocedeerden en bed bad brood
Nijmegen heeft 25 plaatsen noodopvang beschikbaar voor asielzoekers die een binding met Nijmegen hebben en in procedure zitten en een voorziening voor bed, bad en brood.

Handhaving
Met ingang van 2015 zijn we integraal verantwoordelijk geworden voor de kwaliteit en de continuïteit van de taken die in de Wmo 2015 en Jeugdwet staan. Die verantwoordelijkheid geldt daarmee ook voor het toezicht op de kwaliteit en continuïteit van de geboden voorzieningen en op de handhaving na gebleken overtredingen bij het gebruik van zorggeld. De gemeenten in de regio Rijk van Nijmegen hebben besloten bij de uitvoering van deze specifieke taak samen te werken. Samen met de regio hebben we handhavingsbeleid opgesteld. De handhavingstaken op het gebied van de Wmo 2015 en Jeugdwet worden tot nu toe projectmatig uitgevoerd.